Pałac powstał z przeznaczeniem na siedzibę Towarzystwa Królewskiego Przyjaciół Nauk. Nazwa pochodzi od inicjatora i współfundatora inwestycji, Stanisława Staszica.
Gmach Towarzystwa postawiono na miejscu rozebranego, późnobarokowego kościoła dominikanów obserwantów. Corazzi zaprojektował budowlę w duchu dojrzałego klasycyzmu, charakterystycznym elementem była kopuła wieńcząca fasadę. Pałac od tej pory w piękny sposób zamykał perspektywę Krakowskiego Przedmieścia.
11 maja 1830 roku na placu przed okazałą budowlą odsłonięto pomnik Mikołaja Kopernika, dłuta słynnego duńskiego rzeźbiarza Bartela Thorvaldsena. Odsłonięcia monumentu dokonał Julian Ursyn Niemcewicz.
Car Mikołaj I nakazał rozwiązać Towarzystwo w 1832 r. i przekazać pałac Dyrekcji Loterii. W 1862 roku powstało tu gimnazjum męskie, nazywane ruskim. W 1893 roku architekt rosyjski Michaił Pokrowskij przebudował pałac, wedle projektu zatwierdzonego przez cara Aleksandra III. W środkowej części umieszczono cerkiew św. Tatiany Rzymianki dla uczczenia carów Wasyla i Dymitra Szujskich, pochowanych w niewoli polskiej w 1620 roku w Kaplicy Moskiewskiej, zbudowanej w tym miejscu przez króla Zygmunta III Wazę. Nowa architektura pałacu nawiązywała do wzorów bizantyjsko-ruskich. Całą budowlę wyłożono kolorową cegiełką, całość była przeładowana detalem.
Po odzyskaniu niepodległości przebudowano pałac przywracając mu dawny, klasycystyczny charakter. Prace trwały w latach 1924-1926, a kierował nimi Marian Lalewicz. W swoim projekcie nie odtworzył jednak ryzalitów skrajnych fasady jak to zaprojektował Corazzi. Kopuła zyskała inny kształt niż poprzednio. Do II wojny światowej pałac był siedzibą Towarzystwa Naukowego Warszawskiego, w czasie wojny został poważnie uszkodzony.
Kolejna odbudowa pod kierunkiem Piotra Biegańskiego przywróciła pałacowi jego pierwotny wygląd. Prace miały miejsce w latach 1946-1950, architekt zaprojektował tu dodatkowo boczne skrzydła otaczające dziedziniec wewnętrzny. Obecnie mieści się tu Polska Akademia Nauk oraz Towarzystwo Naukowe Warszawskie.
Adres: ulica Nowy Świat 72
Źródło:
Jaroszewski Tadeusz S.: Księga Pałaców Warszawy. Warszawa: Interpress, 1985. ISBN: 83-223-2047-7.
