Osiedle WSM Koło II jest jednym z najważniejszych dzieł powojennego modernizmu w Polsce. Zostało zaprojektowane przez Helenę i Szymona Syrkusów, jednych z najważniejszych przedstawicieli polskiej awangardy. Stworzyli tu kameralne osiedle pełne zieleni, o niebanalnej architekturze i ciekawych detalach.
Osiedle powstało w latach 1947-1950 i natychmiast spotkało się z krytyką ówczesnych władz. Architektura nawiązywała do przedwojennego modernizmu i funkcjonalizmu i nie miała nic wspólnego z obowiązującym już realizmem socjalistycznym. Podobnie było w przypadku powstającego w tym samym czasie osiedla Praga I na Pradze Północ, również ich autorstwa. Architekci musieli złożyć samokrytykę, potępiając wszystko co do tej pory stworzyli. Dziś osiedle na Kole uważane jest za jedno z najładniejszych i najlepiej rozplanowanych osiedli w Warszawie.
Odnajdziemy tu ciekawe rozwiązania architektoniczne, które nawet dziś mogą zaskakiwać, m.in. wejścia do budynków podziurawione niczym ser szwajcarski. Domy wznoszą się na słupach, partery są cofnięte, czasem niezabudowane, zgodnie z zasadami nowoczesnej architektury Le Corbusiera. Hole wejściowe są przeszklone, a ich ściany ozdobione mozaikami. Wzdłuż niektórych budynków ciągną się galerie, z których wchodzi się do mieszkań. Takie rozwiązania wprowadzano już przed wojną w budynkach usytuowanych na wąskich działkach. Brak wewnętrznych korytarzy pozwalał na zwiększenie powierzchni samych mieszkań.
Tutaj 3 września 1948 roku Syrkusowie oprowadzali Pabla Picasso, którym opiekowali się w trakcie jego wizyty z okazji Pierwszego Światowego Kongresu Intelektualistów w Obronie Pokoju. Słynny malarz był zachwycony osiedlem i wygodami mieszkań, jednak w szczególności poruszyło go wykorzystanie przy budowie płyty z gruzobetonu powstałego z ruin Warszawy. Takie rozwiązanie w budownictwie zastosowano po raz pierwszy. W jednym z mieszkań (prawdopodobnie przy Sitnika 4 ) Picasso spontanicznie namalował warszawską Syrenkę. Oryginalne malowidło o pokaźnych rozmiarach 1.8 m na 1.7 m zyskało taką popularność, że przychodziły je oglądać wycieczki. Pewnego dnia przez mieszkanie przewinęło się ponoć niemal 300 osób! Zamieszkałe tu młode małżeństwo było tym tak zmęczone, że pisało petycje z prośbą o zamalowanie dzieła. Tak też się w końcu stało. Zadziwiające, jak inne to były czasy: młodzi ludzie otrzymali bezpłatnie nowoczesne mieszkanie projektu wybitnych architektów z dziełem Picassa na ścianie! Dziś to mieszkanie byłoby warte majątek.
Od 2008 r. układ urbanistyczny i 30 bloków osiedla WSM Koło II figuruje w rejestrze zabytków. Uznano je za wybitne dzieło polskiego modernizmu. Warto wybrać się tutaj wiosną lub latem, by poczuć jego idylliczną atmosferę.
Adres:
ulica Deotymy 48 / Sitnika 2, 3, 4, 6
Źródło:
Monika Banach: Warszawa: Osiedle Koło. Życie Warszawy, 18.02.2011, dostęp 21.01.2020.