Sztuka współczesna w przestrzeni Warszawy

Przestrzeń Warszawy zyskuje co raz więcej ciekawych realizacji artystycznych. Dzieła tworzą artyści o międzynarodowej renomie, zarówno polscy, jak i zagraniczni. Największą uwagę przyciągają murale, ale warto zwrócić również uwagę na rzeźby i instalacje. Niektóre z nich mają charakter czasowy, dlatego warto trzymać rękę na pulsie. Sztuka współczesna w przestrzeni Warszawy może być też sposobem na niekonwencjonalne zwiedzanie miasta.

Sztuka w przestrzeni publicznej Warszawy
Pozdrowienia z Alei Jerozolimskich, Joanna Rajkowska, 2002

Instalacje Joanny Rajkowskiej

Jednym z najbardziej znanych dzieł, którego nikomu nie trzeba przedstawiać jest instalacja „Pozdrowienia z Alei Jerozolimskich” Joanny Rajkowskiej. Sztuczna palma stanęła na środku Ronda de Gaulle`a wzdłuż Alei Jerozolimskich w 2002 roku. Drzewo powszechnie występujące w Jerozolimie nawiązywać miało do Nowej Jerozolimy, żydowskiej osady istniejącej przed wiekami w okolicy dzisiejszego Placu Zawiszy. To jej swoją nazwę zawdzięcza jedna z najważniejszych arterii w mieście, o czym artystka chciała warszawiakom przypomnieć. W 2019 po raz pierwszy w historii palma przeszła przemianę. Artystka na kilka tygodni zgodziła się wymienić liście palmy na prawdziwe, ale uschnięte. W ten sposób chciała zwrócić uwagę na zmiany klimatyczne. To dowód na to, że sztuka ulicy może ewoluować, a twórcy przekazywać za ich pośrednictwem ważne treści.

Wcześniejsze dzieło Rajkowskiej „Dotleniacz” prezentowany był na Placu Grzybowskim. Instalacja w formie sztucznej sadzawki wzbogaconej tlenem zachęciła pobliskich mieszkańców do spędzania tu czasu. Nawiązywały się tu nowe znajomości, mieszkańcy niekiedy po raz pierwszy rozmawiali ze swoimi sąsiadami. Do tej pory zieleń placu nie przyciągała, ponieważ teren był bardzo zaniedbany. Wymiar społeczny tej pracy jest najcenniejszy, ale miał też efekt miastotwórczy. W trakcie konsultacji społecznych dotyczących przyszłości Placu Grzybowskiego, mieszkańcy opowiedzieli się za przywróceniem dotleniacza. Projektanci stworzyli więc sadzawkę z pomostami, kaskadą i mgiełką. Efekt całego założenia jest bardzo udany, choć praca Rajkowskiej miała mniejszą skalę i tworzyła poczucie bliskości między ludźmi. Miała też bardziej naturalny charakter, ponieważ otoczona była trawą, na której przesiadywano. Obecnie charakter placu i samej sadzawki jest bardziej formalny.

You and Me

W 2015 na dziedzińcu wieżowca Cosmopolitan stanęła instalacja „You and Me” (Twarda 2/4). Jej autorem jest izraelski artysta Eran Shakine, którego dzieła pokazywane są w najbardziej prestiżowych muzeach i galeriach świata. Wysoka na 8 metrów, ruchoma instalacja przedstawia postać mężczyzny i kobiety stojących na dwóch krańcach pochylni. Jej ruch trwa 8 godzin, dlatego nie jest widoczny dla oka. O różnych porach dnia, postacie znajdują się w innych pozycjach: poniżej, powyżej lub równo względem siebie. Według artysty ma to symbolizować dynamikę i zmienność relacji międzyludzkich.

Park Rzeźby na Bródnie

Sztuka w przestrzeni publicznej Warszawy
Park Rzeźby na Bródnie.

Najważniejszym projektem ostatnich lat w dziedzinie sztuki współczesnej jest Park Rzeźby na Bródnie. Powstał w 2009 z inicjatywy Pawła Althamera, jednego z najbardziej rozpoznawalnych polskich artystów na świecie. W ogromnym parku otoczonym blokami z lat 80-tych, każdego roku powstaje nowy eksponat. Można tu podziwiać dzieła artystów światowego formatu jak Olafur Eliasson, Rirkrit Tiravanija czy Jens Haaning. Ten ostatni stworzył wielki napis BRÓDNO wykonany z cegieł. Użycie tego materiału miało dla niego największe znaczenie, bowiem postrzega Polskę przez pryzmat kolektywnej pracy, która stała u podstaw stworzenia „Raju” Pawła Althamera na terenie parku.

Warszawskie murale

Sztuka w przestrzeni publicznej Warszawy
„Kobiety Muranowa” Anna Koźbiel i Michał Walas, 2013.

Murale powstają w zasadzie w całej Warszawie, jednak to na Pradze i Muranowie jest ich największe zagęszczenie. Muranów to osiedle – pomnik, zbudowane na gruzach getta warszawskiego po II wojnie światowej. Znajduje się tu prawdopodobnie najwięcej pomników i miejsc pamięci w całym mieście. Kilka lat temu postanowiono wprowadzić tu nowocześniejszą formę upamiętnienia, jaką jest właśnie mural. Do najciekawszych należy dzieło „Kobiety Muranowa” (Nowolipie 3) autorstwa Anny Koźbiel i Michała Walasa, upamiętniający sześć żydowskich kobiet związanych z dawną dzielnicą żydowską. Jedną z nich była Mary Berg, autorka pamiętnika z getta warszawskiego. To jedno z najważniejszych świadectw życia w największym żydowskich getcie Europy, przetłumaczone na wiele języków. Twórcy wykorzystali tu konwencję tzw. rastra liniowego, stosowanego w poligrafii obrazu złożonego z drobnych linii. Dopiero gdy się oddalimy, zaczniemy dostrzegać rysy twarzy bohaterek malowidła.

Street Art Doping

„Shrine/Świątynia”, Low Bros, 2018

Co roku w ramach festiwalu Street Art Doping, artyści z różnych stron świata tworzą swoje prace na praskich kamienicach. Jednym z moich ulubionych jest „Shrine/Świątynia” z 2018 (Mała 8), autorstwa berlińskiego duetu Low Bros. Ich prace inspirowane są miejscami, w których powstają. Ta nawiązuje do praskich kapliczek, będąc ich nowoczesną interpretacją. Mural symbolizuje konflikt między młodością, a tradycją. W tle mamy łuk przedstawiający kapliczkę, natomiast figurka Matki Boskiej jest rodzajem mozaiki z pikseli. Piękną pracą jest starszy o kilka lat „Orzeł i kobra” (Bliska 23), autorstwa DALeast. Ten pochodzący z Chin artysta tworzy plątaniny linii w różnych kolorach, które układają się w postaci zwierząt.

Sztuka w przestrzeni publicznej Warszawy
„Orzeł i kobra”, DALeast, 2014

Murali powstałych w ramach festiwalu jest więcej, dlatego warto śledzić co nowego. W ostatnim czasie dwa malowidła z ulicy Stalowej zniknęły bezpowrotnie, a stało się to za sprawą nowej inwestycji mieszkaniowej. Budynek został połączony z dwiema ślepymi ścianami kamienic, zasłaniając bardzo wartościowe prace Sebasa Velasco i Ernesta Zacharevica. Inwestor postanowił zaprosić polskiego artystę, Daniela „Chazme” Kalińskiego do namalowania muralu na nowym budynku. Artysta przedstawił na nim widok z lotu ptaka bazaru, który działał tu do ok. 1970.

O rosnącym znaczeniu sztuki w przestrzeni miasta niech świadczy fakt, że w lipcu 2020 r. stołeczny konserwator zabytków wpisał do rejestru pierwszy w historii, warszawski mural. Jest nim reklama środka Muchozol, która powstała w latach 70. XX w. na ślepej ścianie kamienicy przy Targowej 22.

Źródło:

Ruchoma rzeźba na Patio Cosmopolitan. Nowa przestrzeń miejska w Warszawie, bryła.pl, 13.10.2010, dostęp 21.07.2020

Park Rzeźby na Bródnie, www.park.artmuseum.pl, dostęp 22.07.2020.

Joanna Rajkowska, culture.pl, dostęp 21.07.2020

Tomasz Urzykowski: Muchozol pod ochroną. Pierwszy warszawski mural z czasów PRL-u w rejestrze zabytków. Gazeta Wyborcza, 10.07.2020.

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *