Szklany Dom jest bez wątpienia jednym z najwybitniejszych przykładów polskiej architektury międzywojennej. Powstał w latach 1937-1941 wg proj. Juliusza Żórawskiego dla pracowników Powszechnego Zakładu Ubezpieczeń Wzajemnych. Po latach zaniedbań nareszcie doczekał się remontu, a efekty prac są zachwycające. W takim stanie musiał go widzieć Pablo Picasso, który bawił się na tutejszych tarasach w 1948 r.
Inspiracje Le Corbusierem
Juliusz Żórawski był jednym z najwybitniejszych architektów lat 30. XX w. działających w Warszawie. Jego projekty były odbiciem 5 zasad nowoczesnej architektury sformułowanych przez Le Corbusiera: konstrukcja wsparta na słupach, wolny plan, wolne elewacje, poziome pasy okien oraz płaski dach z tarasami rekreacyjnymi. Szklany Dom jest uważany wręcz za jedną z najdoskonalszych, polskich realizacji inspirowanych ideami francuskiego architekta. Dariusz Błaszczak – autor monografii Żórawskiego – zwraca uwagę na inspiracje Domem Studentów Szwajcarskich w Paryżu.
Pięciokondygnacyjny gmach o rzucie litery L charakteryzuje się ogromnymi gabarytami, jednak nie przytłacza. Jednorodne, niemal w całości przeszklone elewacje tworzą kontrast z niemal całkowicie niezabudowanym parterem wspartym na masywnych słupach. Takie rozwiązanie dawało wrażenie, jakby budynek niemal unosił się nad ziemią. W budynku znalazło się ponad 100 lokali mieszkalnych o różnej powierzchni, drewniane windy, suszarnie, pralnie, kotłownie oraz jeden z pierwszych garaży podziemnych w Warszawie.
Modernistyczny detal
Architekt zaprojektował budynek z wielką dbałością o szczegóły. Prześwit od ulicy oddzielono ozdobnymi, kutymi kratami o marynistycznym wzorze. Nawiązywanie do architektury i wzornictwa typowego dla okrętów było w latach 30. bardzo popularne. Takich odniesień odnajdziemy tu więcej, choćby kraty okienne w kształcie morskich fal.
Oglądając dom z przeciwległej strony ulicy Mickiewicza, na tarasach dostrzeżemy małe, żelbetowe daszki. To znak rozpoznawczy architekta, który pojawia się również w innych jego dziełach (m.in. w kamienicach przy Alei Przyjaciół 3 i Puławskiej 24a/b). Jeden z tarasów jest dwupoziomowy, na jego wyższą kondygnację prowadzą kręte schody, niczym na górny pokład statku. Tu znajduje się koliście zamknięty taras słoneczny, co stanowi kolejną inspirację Le Corbusierem i jego słynną willą Savoye w Poissy.
Picasso w Warszawie
Budynek został uszkodzony w czasie wojny, jednak szybko oddano go do użytku. W 1948 r. na dachu odbyło się przyjęcie na cześć Pabla Picassa. Artysta wyruszył w swoją pierwszą w życiu podróż samolotem, by wziąć udział w Światowym Kongresie Intelektualistów w Obronie Pokoju. W Warszawie opiekowali się nim Helena i Szymon Syrkusowie, którzy podobnie jak Żórawski, należeli do czołówki przedwojennej awangardy. Oprowadzili go po zaprojektowanym przez siebie osiedlu na Kole, gdzie namalował swoją słynną wersję Syrenki Warszawskiej trzymającej w ręku młot zamiast miecza. Miało to symbolizować powojenną ideę pacyfizmu.
W ostatnich latach Szklany Dom zyskał ogromną popularność. Organizowane są tu wycieczki, których warto wypatrywać na Fanpage`u „Szklaniaka”. Po latach zaniedbań, w końcu możemy podziwiać odrestaurowane elewacje i piękne detale. Tarasy – zgodnie z ideami modernistów – znów są dostępne dla mieszkańców.
Źródło:
Dariusz Błaszczyk: Juliusz Żórawski. Przerwane dzieło modernizmu; Warszawa: Salix Alba, 2010, s. 101-104. ISBN 978-83-93-0937-0-0.
Jerzy Kasprzycki: Korzenie Miasta, Warszawskie pożegnania, Tom V, Wola i Żoliborz, Warszawa: Wydawnictwo Veda, 2004. s. 103-105. ISBN 9798385584611.
